Vijfhonderd jaar parochie in Zevenaar: van volle glorie naar schamel bestaan.
LEEN DEN BESTEN
Inleiding
De parochie in Zevenaar bestaat op 28 september 500 jaar. In deze 500 jaar is er enorm veel veranderd, zowel wat het instituut kerk en haar dienaren betreft alsook wat betreft de geloofsinhoud en geloofsbeleving van de parochianen. De kerk was eeuwenlang de behoedster van de verplichtende, georganiseerde religie. Vanaf de jaren zestig van de twintigste eeuw is ze dat niet meer. De kerk moest haar plaats afstaan aan door de markt bemiddelde, vrijblijvende, niet-institutionele en dikwijls vluchtige vormen van religiositeit.
De veranderde plaats van kerk en geloof had te maken met veranderingen in de samenleving. Ik noem er enkele. Individualisering: parochianen kregen steeds meer behoefte om op basis van individuele voorkeuren beslissingen te nemen. Informalisering: kerkelijke leiders kwamen onder vuur te liggen; ze werden niet meer op hun woord geloofd; niet hun opleiding, wijding of machtsfunctie verleende hen gezag, maar hun persoonlijkheid en integriteit. Intensivering: het gevoel en de intuïtie werden belangrijker bij het nemen van beslissingen, ook wat betreft geloven. Informatisering: de opkomst van ICT, internet en sociale media maakten dat plaats, tijdstip en fysieke aanwezigheid minder relevant werden. Vergroting van actieradius: kunnen reizen over de hele wereld maakte een ruimere blik en een bredere ontwikkeling mogelijk.
Door deze en andere ontwikkelingen werd de kerk als instituut in toenemende mate kwetsbaar en passeer baar en de parochie minder relevant. Voor velen zijn kerk en parochie momenteel niet meer dan een dienstverlenende instantie op de markt van religie: ze moet cliënten zien te lokken door een bij hun religieuze behoefte en passend aanbod. In de samenleving vindt de kerk veel concurrenten: via internet en sociale media bieden goeroes van allerlei snit een populair afgeprijsde en gemakkelijk verteerbare fastfoodreligie aan. Als ze het met gebruikmaking van de moderne beïnvloedingsmedia goed spelen, vinden ze gemakkelijk toegang. Ze worden daarbij geholpen doordat de meeste mensen weinig of niets meer weten van de religieuze tradities die hun cultuur stempelden.
Parochianen die de kerk niet vaarwel zeiden, willen zelf uitmaken wat relevant is en wat niet. Ze nemen niet meer het hele pakket van de traditie aan, maar kiezen eruit wat ze waardevol achten. Ze kijken hoe het bij de buren eraan toe gaat en pikken daar soms ook een graantje van mee. Degenen die leiding geven aan het kerkelijk gebeuren staan voor grote uitdagingen. De geschiedenis leert dat ondernemen van restaura? epogingen rijden tegen het verkeer in is, weinig goeds oplevert en gemakkelijk ongelukken veroorzaakt. Flirten met nostalgie is gevaarlijk, want voor je het weet verheerlijk je de verkeerde dingen. Gevoed en gesterkt door de geloofstraditie waarin ze staan moeten pastores, vrijwilligers en parochianen onbekende paden gaan, bondgenoten zoeken en het visioen van een nieuwe wereld in woord en daad levend houden. Een oud kerklied wijst mogelijk de weg: Ubi caritas et amor, Deus ibi est (Waar vriendschap heerst en liefde, daar is God).